Với sự xuất hiện của biến thể Omicron đang lan rộng ở nhiều quốc gia, nhu cầu về một mũi vaccine COVID-19 tăng cường có thể trở nên cấp bách. Vậy liều vaccine tăng cường là gì và điều gì xảy ra với hệ thống miễn dịch khi được tiêm vaccine tăng cường?
Vào ngày 26 tháng 11 năm 2021, Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) đã chỉ định B.1.1.529 một biến thể đáng quan tâm và đặt tên cho nó là Omicron. Sự xuất hiện của biến thể Omicron đã khiến các chuyên gia y tế và Trung tâm Kiểm soát và phòng ngừa bệnh tật (CDC) Mỹ kêu gọi cần tiêm liều vaccine COVID-19 tăng cường.
Một số nghiên cứu cho thấy rằng khả năng bảo vệ được cung cấp bởi vaccine COVID-19 hiện đang được ủy quyền để chống lại việc lây nhiễm SARS-CoV-2 và phát triển bệnh nặng bắt đầu suy yếu sau một vài tháng.
Một số chuyên gia nhận định sự suy giảm khả năng miễn dịch chống lại SARS-CoV-2 này có thể đã góp phần vào sự gia tăng gần đây các trường hợp COVID-19 ở Mỹ, Châu Âu và nhiều quốc gia khác. Bằng chứng về sự bảo vệ ngày càng suy yếu trước các biến thể mới của SARS-CoV-2 đã khiến các cơ quan y tế ở Mỹ và châu Âu cho phép sử dụng mũi tiêm tăng cường cho những người lớn tuổi và những người có nguy cơ mắc COVID-19 cao hơn.
1. Điều gì xảy ra với hệ thống miễn dịch khi được tiêm vaccine tăng cường?
Đối với một số mầm bệnh, việc đáp ứng miễn dịch có sẵn – ví dụ, ở dạng mức kháng thể có thể đo lường được – là yếu tố quan trọng để đạt được hiệu quả. Vì vậy, khi mức độ kháng thể suy giảm tự nhiên theo thời gian, cần phải được tăng cường. Đối với các mầm bệnh khác, như virus viêm gan B, việc hoàn thành loạt ba mũi tiêm chủng có khả năng bảo vệ suốt đời, do đó, mức độ kháng thể có thể đo được không được kiểm tra thường xuyên. Tuy nhiên, nếu nguy cơ lây nhiễm cao hơn, như đối với nhân viên y tế, việc kiểm tra nồng độ kháng thể ít nhất một lần và tiêm vaccine tăng cường nếu phát hiện thấy kháng thể thấp có thể rất quan trọng.
Vaccine COVID-19 vẫn mang lại hiệu quả trong việc ngăn ngừa nhiễm trùng nặng và tử vong, nhưng chúng không đạt được hiệu quả 100%. Đặc biệt, ở những vùng có tỷ lệ nhiễm cao do tỷ lệ tiêm phòng thấp, người được tiêm chủng dễ bị phơi nhiễm với virus và bị lây nhiễm đột biến. Do các biến thể có khả năng lây truyền cao, chúng ta sẽ cần tiêm liều vaccine tăng cường.
Mục tiêu của liều vaccine COVID-19 tăng cường là khôi phục hiệu quả của vaccine đã bị suy giảm.
2. Liều vaccine tăng cường là gì và hoạt động như thế nào?
Theo Tổ chức Y tế thế giới, liều vaccine tăng cường được sử dụng cho dân số đã hoàn thành đợt tiêm chủng chính (hiện tại là một hoặc hai liều tùy thuộc vào loại vaccine) khi theo thời gian, khả năng miễn dịch và khả năng bảo vệ lâm sàng suy giảm. Mục tiêu của liều tăng cường là khôi phục hiệu quả của vaccine đã bị suy giảm.
Theo Giáo sư Jonathan Abraham, Trường Đại học Y Harvard và là chuyên gia về bệnh truyền nhiễm tại Bệnh viện Phụ nữ Brigham: “Tiêm nhắc lại nhằm tăng mức độ phản ứng miễn dịch sau khi chúng suy yếu một cách tự nhiên. Một liều tăng cường “đánh lừa” hệ thống miễn dịch nghĩ rằng nó đang nhìn thấy mầm bệnh một lần nữa, do đó, các tế bào sản xuất kháng thể và các tế bào miễn dịch khác. Số lượng và chất lượng của các kháng thể được tạo ra có thể tăng lên. Thông qua một quá trình được gọi là trưởng thành ái lực với kháng thể, hệ thống miễn dịch của chúng ta học cách làm tốt hơn công việc nhận biết mầm bệnh và tạo ra các kháng thể liên kết chặt chẽ hơn với mục tiêu của chúng. Ví dụ, đối với virus SARS-CoV-2, các kháng thể trưởng thành ái lực có thể hiệu quả hơn trong việc nhận biết các biến thể có nhiều đột biến”.
3. Sự khác biệt giữa liều vaccine tăng cường và liều bổ sung là gì?
Thuật ngữ “tăng cường” áp dụng cho những người được tiêm chủng đầy đủ đã đạt được phản ứng bảo vệ thích hợp với vaccine chủng ngừa, nhưng theo thời gian, bắt đầu suy yếu. Thông thường, sẽ được tiêm vaccine tăng cường sau khi khả năng miễn dịch từ (các) liều ban đầu bắt đầu suy yếu một cách tự nhiên. Liều vaccine tăng cường được thiết kế để giúp cơ thể duy trì mức độ miễn dịch lâu hơn. Những gì một liều vaccine tăng cường thực hiện là nó cung cấp cho các tế bào bộ nhớ tín hiệu quan trọng khi bị virus tấn công.
Bất kể hiệu ứng suy giảm như thế nào, lịch trình hai liều vaccine COVID-19 vẫn rất hiệu quả, thậm chí chống lại được các biến thể của SARS-CoV-2 hiện đang lưu hành.
Những người có hệ thống miễn dịch suy yếu có thể không phát triển đủ khả năng miễn dịch sau khi tiêm chủng hai liều vaccine. Một liều vaccine bổ sung có thể cải thiện khả năng bảo vệ chống lại SARS-CoV-2 và các biến thể mới. Việc cung cấp liều vaccine bổ sung này có thể giúp họ đáp ứng miễn dịch tương tự như các quần thể khỏe mạnh, nói chung.
Do đó, liều vaccine bổ sung được cung cấp cho những người có “lỗ hổng” miễn dịch, có thể bao gồm bệnh nhân ung thư (đã thuyên giảm hoặc đang hóa trị), hoặc những người đã được cấy ghép nội tạng và liều vaccine bổ sung này có thể được cung cấp theo từng trường hợp cụ thể.
Phần lớn các trường hợp nhiễm COVID-19 hiện tại được quan sát thấy ở các quần thể chưa được tiêm chủng.
4. Cơ sở của việc sử dụng liều vaccine tăng cường
Mục tiêu chính hiện nay của tiêm chủng trong đại dịch COVID-19 vẫn là để bảo vệ khỏi nhập viện, bệnh nặng và tử vong. Do đó, có thể chỉ cần dùng liều tăng cường nếu có bằng chứng về việc không đủ khả năng bảo vệ.
Mức độ suy giảm khả năng miễn dịch và nhu cầu sử dụng liều vaccine tăng cường có thể khác nhau giữa các sản phẩm vaccine, quần thể mục tiêu, chủng virus SARS CoV-2 đang lưu hành, đặc biệt là các biến thể cần quan tâm, và cường độ phơi nhiễm. Đối với một số vaccine, các chỉ định tăng cường đã được đưa vào nhãn thông tin sản phẩm ở một số khu vực. Các yếu tố cần được xem xét bao gồm:
4.1 Miễn dịch suy giảm
Trong khi dữ liệu về khả năng sinh miễn dịch của một số vaccine cho thấy rằng các kháng thể tồn tại ít nhất 6 tháng, sự suy yếu của các kháng thể trung hòa đã được báo cáo. Mặc dù có thể mất khả năng bảo vệ chống lại các bệnh nhiễm trùng do SARS-CoV-2, nhưng khả năng bảo vệ chống lại bệnh nặng vẫn được duy trì lâu dài hơn do khả năng miễn dịch qua trung gian tế bào và thể dịch.
4.2 Hiệu quả của vaccine
Hầu hết các nghiên cứu về thời gian bảo vệ là nghiên cứu quan sát. Mặc dù thường khó giải thích do các yếu tố gây nhiễu, dữ liệu mới nổi luôn cho thấy sự suy giảm hiệu quả của vaccine chống lại nhiễm trùng và COVID-19 giảm hơn theo thời gian. Liên quan đến thời gian bảo vệ khỏi bệnh cần nhập viện, dữ liệu hiện tại cho thấy mức độ hiệu quả cao, mặc dù dữ liệu khác nhau giữa các nhóm tuổi, dân số mục tiêu và loại vaccine. Phần lớn các trường hợp nhiễm COVID-19 hiện tại được quan sát thấy ở các quần thể chưa được tiêm chủng, và nếu các trường hợp nhiễm trùng đột phá xảy ra ở những người đã được tiêm chủng, thì trong hầu hết các trường hợp, chúng ít nghiêm trọng hơn so với những trường hợp chưa được tiêm chủng.
Một thử nghiệm lâm sàng ngẫu nhiên giai đoạn 2 gần đây đã đánh giá tính an toàn và hiệu quả của bảy loại vaccine khác nhau như liều nhắc lại thứ ba sau hai liều ban đầu của vaccine Pfizer-BioNTech hoặc Oxford-AstraZeneca. Tất cả các loại vaccine, đều có hiệu quả trong việc tăng cường phản ứng kháng thể ở 28 ngày sau khi tiêm nhắc lại. Các tác dụng phụ do vaccine có thể chấp nhận được và thường bao gồm nhức đầu , mệt mỏi và đau tại chỗ tiêm.
Thời gian bảo vệ của vaccine có thể phụ thuộc vào nhiều biến số, như sản phẩm vaccine, lịch tiêm chủng chính, tuổi và / hoặc tình trạng y tế cơ bản của người nhận vaccine, nguy cơ phơi nhiễm và sự lưu hành của các biến thể cụ thể.