Hàng năm, tai nạn thương tích (TNTT) là nguyên nhân cướp đi sinh mạng của hàng trăm nghìn trẻ em trên toàn thế giới. Ở Việt Nam, TNTT cũng là một trong những nguyên nhân hàng đầu gây mắc và tử vong ở trẻ em và vị thành niên dưới 19 tuổi.
Với trẻ 0-19 tuổi, đuối nước, tai nạn giao thông, tự tử là ba nguyên nhân về TNTT nằm trong 10 nguyên nhân hàng đầu gây tử vong chung ở trẻ em. Theo nhóm tuổi, tai nạn giao thông là nguyên nhân tử vong do TNTT đứng đầu ở nhóm 15-19 tuổi, tiếp đến là đuối nước và tự tử. Đối với các nhóm 0-4 và nhóm 5-14, đuối nước là nguyên nhân tử vong do TNTT đứng đầu.
Những tình huống có thể gây ngã trong trường mầm non.
Các loại hình tai nạn thương tích thường liên quan đến môi trường trường học. Lứa tuổi học sinh là nhóm tuổi rất hiếu động và thường xuyên thích khám phá, chinh phục thử thách. Môi trường trường học luôn là một môi trường an toàn đối với học sinh tuy nhiên cũng không tránh khỏi những yếu tố nguy cơ có thể dẫn đến nhiều loại hình TNTT.
Đối với trẻ em và vị thành niên dưới 19 tuổi, đuối nước là nguyên nhân hàng đầu gây tử vong. Đặc biệt cứ 100.000 trẻ dưới 19 tuổi thì có gần 11 trẻ tử vong do đuối nước. Trẻ nam tử vong do đuối nước nhiều gấp 02 lần trẻ nữ. Tỷ suất tử vong do đuối nước cao nhất ở nhóm 0-4 tuổi với trung bình 19 trẻ/100.000 trẻ năm, trong đó trẻ nam có nguy cơ tử vong nhiều hơn trẻ nữ 1,4 lần.
Tai nạn giao thông là nguyên nhân tử vong thứ 2 sau đuối nước với nhiều trường hợp một năm, chiếm tỷ lệ khoảng 24% – 26% tổng số trẻ tử vong do tai nạn thương tích. Tử vong do tai nạn giao thông trong nhóm tuổi từ 15-19 tuổi chiếm tỷ lệ cao nhất với trên 70%. Ở trẻ em, nhóm tuổi 15-19 có tỷ suất tử vong do tử tự cao nhất với tỷ suất 4,4/100.000 trẻ.
Ngộ độc từ lâu là nguyên nhân đứng thứ tư gây tử vong trong số các nguyên nhân gây tai nạn thương tích và để lại hậu quả cũng như di chứng lâu dài với con người. Tại Việt Nam, mỗi năm cả nước nhiều trường hợp ngộ độc, trong đó có khoảng 10% số trường hợp xảy ra ở nhóm trẻ em và vị thành niên dưới 19 tuổi.
Ngã là một việc bình thường trong sự phát triển của một con người, đặc biệt đối với một đứa trẻ – học cách tập đi, chạy, nhảy, leo trèo và khám phá môi trường xung quanh. Ngã là nguyên nhân gây TNTT không tử vong lớn nhất ở trẻ em và là loại thương tích thường gặp tại trường học, đặc biệt là trẻ em trong độ tuổi tiểu học. TNTT do ngã ở nhóm tuổi trẻ em, đặc biệt là nhóm dưới 10 tuổi, là một nguyên nhân quan trọng dẫn đến việc phải nghỉ học và điều trị ngắn ngày tại các cơ sở y tế. Mặc dù không gây ra những tổn thất lớn về người, nhưng ảnh hưởng do việc phải nghỉ học và điều trị y tế cho các trường hợp chấn thương cũng rất đáng chú ý.
Bỏng là một vấn đề nghiêm trọng đối với y tế công cộng. Tại Việt Nam, mỗi năm trung bình cả nước có trên 200 trường hợp bỏng do nhiều nguyên nhân khác nhau. Các yếu tố nguy cơ của bỏng được xác định dựa vào nơi để các vật chứa nước nóng trong trường học, đặc biệt các trường mầm non. Bỏng là nguyên nhân gây tử vong do TNTT thứ 6 ở trẻ em.
Ở Việt Nam, chó là loài động vật nuôi trong nhà thông dụng nhất (khoảng 56% ở vùng nông thôn và 23% ở thành thị). Trẻ em rất hay đến gần và chơi đùa với những động vật này. Vì vậy, chó, đặc biệt là chó chưa được tiêm phòng, có thể là những mối nguy cơ tiềm tàng với chấn thương ở trẻ em, đặc biệt với học sinh ở nông thôn nơi mà tỉ lệ tiêm vắc xin cho chó còn thấp, chỉ khoảng 40%.
Trong những năm gần đây, cùng với sự phát triển về kinh tế xã hội và khoa học kỹ thuật, vấn đề bạo lực tại Việt Nam đang trở thành vấn đề nóng hổi. Cả nước đã xảy nhiều vụ giết trẻ em và nhiều vụ bắt cóc, buôn bán trẻ em được phát hiện và xử lý. Bên cạnh đó, tình trạng bạo lực ở trong và ngoài trường học của học sinh vẫn tiếp tục xảy ra đang là nỗi bức xúc của xã hội. Hiện tượng bạo lực của học sinh không phải là một hiện tượng mới, song thời gian gần đây, hiện tượng này xảy ra ở một số trường học đã bộc lộ những tính chất nguy hiểm và nghiêm trọng như: học sinh đánh nhau gây thương tích, thậm chí tử vong.
Các biện pháp phòng chống tai nạn thương tích trong trường học
Nhằm phòng chống tai nạn thương tích trẻ em ( trong đó có phòng chống TNTT trong trường học), đã có rất nhiều chiến lược và biện pháp được đưa ra. Trong báo cáo thế giới về phòng chống thương tích trẻ em, Tổ chức Y tế thế giới cũng đã đưa ra các hướng tiếp cận chính đối với một số loại hình TNTT phổ biến ở trẻ em như về cơ sở pháp lý, cải tiến sản phẩm, cải tạo môi trường, giáo dục và phát triển kỹ năng, chăm sóc cấp cứu.
Học an toàn giao thông trong trường học
Các mô hình trường học an toàn đã được áp dụng tại nhiều nơi trên thế giới.
Tại Việt Nam, trong thời gian qua, đã có nhiều văn bản, chính sách liên quan đến công tác PCTNTT, trong đó có tập trung đến đối tượng trẻ em, xây dựng trường học an toàn, cộng đồng an toàn và đánh giá công tác y tế trong trường học có lồng ghép nội dung PCTNTT. Các biện pháp PCTNTT cũng đã được triển khai trong trường học trên tất cả các lĩnh vực về truyền thong, nâng cao nhận thức về TNTT, cải thiện môi trường như xây dựng hàng rào, có nơi tập luyện thể thao an toàn, xây dựng sân chơi hợp lý v.v; có các phương tiện, thuốc men để cấp cứu kịp thời khi các cháu bị chấn thương; không để tình trạng bạo lực trong học đường xảy ra và không có tai nạn xảy ra trong trường gây chết người hoặc bị thương nặng phải nằm bệnh viện.
Nhằm góp phần hạn chế tai nạn thương tích trẻ em và trong trường học, cần tăng cường tập trung giảm thiểu các nguy cơ gây tai nạn thương tích cho trẻ em, tập trung chủ yếu vào hai loại tai nạn phổ biến nhất là đuối nước và tai nạn giao thông. Đối với y tế, cần nâng cao chất lượng công tác chăm sóc chấn thương trước viện và tại viện nhằm giảm bớt tử vong và tàn tật do tai nạn thương tích ở trẻ em; ghi chép giám sát TNTT và tăng cường công tác truyền thông nâng cao nhận thức.
Hồng Hạnh (tổng hợp)