Dậy thì là sự phát triển sinh lý bình thường, thường bắt đầu ở 10 tuổi với trẻ gái, 12 tuổi ở trẻ trai. Tuy nhiên, hiện nay ngày càng có nhiều trẻ dậy thì sớm hơn.
Nguyên nhân và biểu hiện dậy thì sớm
Dậy thì sớm là khi có các dấu hiệu dậy thì trước 8 tuổi ở trẻ gái và trước 9 tuổi ở trẻ trai. Dậy thì sớm xuất hiện ở các trẻ gái nhiều gấp 10 lần các trẻ trai. Một số trường hợp dậy thì sớm chỉ đơn thuần là sự trưởng thành trước thời hạn. Tuy nhiên, một số bệnh lý có thể là nguyên nhân tiềm ẩn gây ra biến đổi này.
Dậy thì sớm ở trẻ gái
Hiện tượng dậy thì sớm ở trẻ gái có thể do có những rối loạn về mặt sinh dục. Có thể gây tăng tiết estrogen hay các trường hợp có u nang buồng trứng, u não các bệnh tuyến giáp… Dậy thì sớm xuất hiện ở các trẻ gái nhiều hơn gấp 10 lần so với các trẻ trai. Trẻ gái dậy thì sớm có các biểu hiện như ngực phát triển, có nụ vú, quầng vú hơi nhô lên và hơi nở rộng ra, xuất hiện lông nách, lông mu, thay đổi hình dáng cơ quan sinh dục ngoài và có kinh nguyệt.
Dậy thì ở trẻ trai
Ở những trẻ bị tăng tuyến thượng thận bẩm sinh, hoóc môn sinh dục nam quá nhiều khiến trẻ trai bị dậy thì sớm. Ngoài ra khối u ở tinh hoàn cũng gây tăng tiết hoóc môn sinh dục và gây dậy thì sớm. Ở trẻ trai, dậy thì sớm làm xuất hiện các dấu hiệu như: Tinh hoàn và dương vật to lên. Bìu sậm màu, xuất hiện lông mu hoặc lông nách, râu (thường phát triển đầu tiên trên môi trên), mụn trứng cá, giọng trầm đi và có mùi cơ thể người lớn.
Ảnh hưởng của dậy thì sớm
Dậy thì sớm cũng có thể gây khó khăn cho trẻ về tinh thần. Trẻ dậy thì sớm có thể xấu hổ hoặc ngượng về những thay đổi thể chất của mình so với bạn bè cùng trang lứa dẫn đến cách cư xử của trẻ cũng có thể thay đổi. Trẻ gái có thể buồn rầu và dễ cáu. Trẻ trai có thể hay gây gổ nhiều hơn. Mặt khác những đứa trẻ này, mặc dù dậy thì sớm về sinh lý nhưng tâm lý lại không phát triển. Do đó trẻ rất dễ bị kẻ xấu lợi dụng quấy rối tình dục, lạm dụng tình dục… Nhiều bé gái bị xâm hại tình dục dẫn đến mang thai hay mắc các bệnh lây truyền qua đường tình dục. Trẻ dậy thì sớm thường có chiều cao thấp hơn tiêu chuẩn do hoóc môn sinh dục kích thích sự phát triển của xương. Khi giai đoạn dậy thì kết thúc, sự tăng trưởng chiều cao cũng dừng lại. Vì vậy trẻ dậy thì sớm thường không đạt được chiều cao đầy đủ khi trưởng thành. Nhiều trường hợp trẻ dậy thì sớm bị lùn. Việc có kinh nguyệt trước tuổi 9 ở bé gái còn khiến các bé bị giảm lưu lượng máu trong cơ thể, dẫn tới giảm oxy lên não nguy hiểm đến tính mạng. Hơn nữa, trẻ em gái dậy thì sớm sẽ tăng khả năng bị ung thư vú, cao huyết áp và các biến cố của bệnh lý tim mạch sau này khi đến tuổi mãn kinh. Trẻ dậy thì sớm còn quá nhỏ để đối phó với sự thay đổi của cơ thể, kết hợp với sự hạn chế trong giáo dục giới tính ở nhiều nơi khiến các bé thường thiếu kỹ năng để chăm sóc cơ thể.
Cha mẹ cần chia sẻ, quan tâm đến trẻ
Việc chần chừ trong điều trị dậy thì sớm ở trẻ có một phần nguyên nhân từ việc cha mẹ trẻ chưa nhận thức được dậy thì sớm có nguy hiểm không. Cha, mẹ cần đặc biệt đến sự phát triển của trẻ. Khi phát hiện trẻ có những biểu hiện bất thường so với lứa tuổi, cần đưa trẻ đi khám và điều trị sớm để hạn chế ảnh hưởng của dậy thì sớm.
Khi trẻ được kết luận là dậy thì sớm thì việc điều trị kết hợp giáo dục tâm lý lứa tuổi là điều cần thiết. Nếu nguyên nhân gây dậy thì sớm là bệnh lý thì cần phải điều trị. Cha, mẹ cần quan tâm, chia sẻ, giải thích cho con hiểu, hướng dẫn con cách chăm sóc cơ thể và tâm sự với con như một người bạn, giúp con vượt qua những khó khăn về tâm lý trong giai đoạn này.
Thanh Huyền (tổng hợp)