Khi có người ốm nằm tại nhà, việc chăm sóc người bệnh đúng cách sẽ giúp người bệnh mau khoẻ, giảm thiểu biến chứng… Ngoài việc được điều trị bệnh bằng thuốc theo đơn chỉ dẫn của bác sĩ, một trong những điều khiến cả bệnh nhân và người nhà lo lắng là cách chăm sóc người bệnh tại nhà như thế nào cho đúng, hợp lý.
Chọn chỗ ở, tư thế nằm có lợi cho người bệnh
Người bệnh rất cần được nghỉ ngơi nên phải chọn chỗ yên tĩnh, bảo đảm thoáng mát về mùa hè, ấm về mùa đông. Các tư thế nằm và ngồi đúng cách cho bệnh nhân là một điều quan trọng trong việc cung cấp sự thoải mái cho bệnh nhân và tránh những biến chứng không đáng có.
Tư thế nửa nằm, nửa ngồi: Dành cho các bệnh nhân bị khó thở trong các trường hợp bệnh hô hấp, suyễn, viêm phổi, khí phế thủng, bệnh tim và thời kỳ dưỡng bệnh đối với người lớn tuổi.
Tư thế nằm ngửa: Dành cho những bệnh nhân nằm sau khi bị ngất, choáng, sau khi xuất huyết hoặc bị bại liệt. Khi nằm cần lót gối mềm ở đầu, cổ, thắt lưng và dưới đầu gối để bệnh nhân cảm thấy thoải mái.
Tư thế nằm sấp: Dành cho những bệnh nhân bị chướng hơi ở bụng, khó ngủ, bị tổn thương ở vùng lưng. Cần kê gối đỡ vùng mặt, ngực trên của người bệnh, bụng và chêm gối từ dưới đầu gối đến cổ chân.
Chế độ dinh dưỡng khoa học, hợp lý
Về nguyên tắc, cho dù bệnh nhân bị bệnh gì thì việc ăn uống phải bảo đảm vệ sinh an toàn thực phẩm. Chọn lựa các thức ăn mềm, lỏng, dễ tiêu hoá, giàu chất dinh dưỡng và phù hợp với từng loại bệnh. Trừ một số bệnh đòi hỏi phải ăn kiêng rất nghiêm ngặt như bệnh tiểu đường, bệnh viêm loét dạ dày- tá tràng, bệnh tim mạch… thì việc ăn uống kiêng khem là không cần thiết vì bệnh nhân sẽ bị thiếu chất dinh dưỡng làm cho bệnh lâu khỏi hoặc càng nặng thêm.
Một chế độ ăn uống phù hợp là một trong những yếu tố tiên quyết đến khả năng bình phục của bệnh nhân. Thông thường bệnh nhân chăm sóc tại nhà đa phần là đã tương đối tỉnh táo, cho nên phương pháp cho ăn qua đường miệng hoặc ống thông được dùng nhiều nhất.
Đối với người lớn, bình thường mỗi ngày cần khoảng 2 lít nước (kể cả ăn và uống), vì vậy phải khuyến khích bệnh nhân uống đủ nước (nhất là bệnh nhân bị sốt cao, sốt liên tục, tiêu chảy). Khi bị mất nước, uống oresol hoặc nước gạo rang là tốt nhất. Nếu bệnh nhân chán ăn thì phải cho ăn thành nhiều bữa nhỏ, nước uống cũng nên uống từng ngụm nhỏ và uống làm nhiều lần. Tốt nhất là nấu cháo đặc hoặc súp có trứng, đậu, thịt, cá v.v. và thường xuyên đổi bữa để người bệnh đỡ chán ăn, ăn được nhiều lần.
Chăm sóc và vệ sinh cá nhân
Việc giữ vệ sinh cá nhân là vô cùng quan trọng. Việc giữ cho cơ thể sạch sẽ làm cho người bệnh giảm bớt các nguy cơ lây nhiễm vi sinh vật. Khi người bệnh không đeo khẩu trang thì bản thân người chăm sóc nên đeo khẩu trang y tế hoặc dùng khăn che miệng, mũi mỗi khi chăm sóc người bệnh. Bạn cũng phải rửa tay đúng và sạch bằng xà bông tiệt trùng sau mỗi lần tiếp xúc với bệnh nhân để tránh lây lan cho người khác.
Hướng dẫn người bệnh vệ sinh răng miệng chậm nhất là 30 phút sau khi ăn đồ ngọt. Không ăn đồ ngọt thường xuyên giữa các bữa ăn, làm sạch răng thường xuyên bằng nước, đánh răng, kéo chỉ răng. Gội đầu ít nhất 1 tuần /lần, không gội đầu quá lâu, không gội đầu khi người bệnh đang rét, lạnh, sốt hoặc mệt. Lưu ý khi tắm rửa cho bệnh nhân phải tránh nơi gió lùa, tắm xong phải lau khô người ngay.
Khuyến khích bệnh nhân đi lại, vận động nhẹ nhàng. Nếu người bệnh quá mệt, buộc phải nằm bất động, ngồi một chỗ hoặc bị liệt không tự xoay trở người được thì phải massge liên tục, thường xuyên trở mình cho bệnh nhân để tránh bị loét ở những điểm bị tì, đè như mông, vai… Ngoài ra thường xuyên xoay trở bệnh nhân còn tránh được viêm phổi, một nguy cơ thường thấy đối với người bệnh phải nằm dài ngày.
Ghi chép, kiểm tra dấu hiệu sinh tồn bệnh nhân
Khi chăm người ốm tại nhà, bạn nên tự quy định giờ giấc cụ thể và tuân thủ nghiêm ngặt theo quy định đó. Bất cứ một sự thay đổi nào của người ốm sẽ được phát hiện sớm nếu bạn ghi chép đầy đủ. Qua bản ghi chép này sẽ thấy sức khỏe của người bệnh đang tiến triển tốt lên hoặc đang xấu đi. Việc cho người bệnh uống thuốc cũng phải được ghi chép đầy đủ để đảm bảo người ốm được uống đúng chỉ định của bác sĩ, đúng liều lượng và đúng giờ.
Việc kiểm tra dấu hiệu sinh tồn của bệnh nhân là vô cùng quan trọng nhằm kịp thời có các biện pháp xử lý chính xác, xác định tình trạng của bệnh nhân đang biến chuyển tốt, xấu hay bình thường, gồm:
Kiểm tra thân nhiệt, sử dụng nhiệt kế và có thể đo nhiệt độ tại các vùng như nách, trán, hậu môn.
Đếm nhịp thở.
Đo huyết áp: Huyết áp của người bình thường là dưới 120 mmHg. Huyết áp cao là trên 140mmHg, huyết áp thấp là dưới 90mmHg.
Trong quá trình chăm sóc người bệnh, nếu có các dấu hiệu xấu dần, bệnh nhân bỏ ăn, mê sảng, nôn, ho ra máu, đi ngoài bất bình thường… thì phải chuyển ngay bệnh nhân tới cơ sở y tế để được cấp cứu kịp thời.
Ngọc Nga (tổng hợp)