Thời tiết nắng nóng và mưa bất thường là điều kiện thuận lợi cho sự lây lan các bệnh truyền nhiễm, trong đó có bệnh viêm não Nhật Bản B.
Viêm não Nhật Bản B là bệnh truyền nhiễm cấp tính do vi rút gây ra, được truyền từ các động vật hoang dã, như: chim hoang dã, lợn, ngựa mang mầm bệnh sang người qua muỗi (chủ yếu là muỗi Culex)… Bệnh có thể xảy ra quanh năm, nhưng mùa dịch thường bắt đầu vào các tháng mùa hè, đỉnh điểm dịch vào các tháng 5, 6, 7 hàng năm khi mùa nhiều hoa quả chín được chim di cư đến ăn mang mầm bệnh về. Bệnh có tỷ lệ tử vong cao, ngoài ra, bệnh có thể gây ra nhiều di chứng, biến chứng nặng về thần kinh, vận động như (co giật, động kinh…)
- Nhóm tuổi có nguy cơ mắc
Tất cả mọi người, mọi lứa tuổi nếu chưa có miễn dịch với vi rút viêm não Nhật Bản B đều có thể bị mắc bệnh. Tuy nhiên, bệnh thường gặp ở trẻ em dưới 15 tuổi (chiếm hơn 90% số ca mắc).
- Đường truyền bệnh
Vi rút gây viêm não Nhật Bản B được truyền từ loài chim hoang dã, lợn, ngựa mang mầm sang người qua muỗi bệnh đốt (chủ yếu là muỗi Culex).
Vi rút viêm não Nhật Bản B tồn tại quanh năm nhưng lây truyền mạnh nhất sang người vào mùa hè do đây là thời điểm muỗi sinh sôi nhanh, chim di cư ăn quả chín nhiều lên phát triển mạnh.
- Các dấu hiệu của bệnh: Bệnh có diễn biến như các bệnh truyền nhiễm khác qua 3 giai đoạn: ủ bệnh, toàn phát, giai đoạn lui bệnh.
*Thời kỳ ủ bệnh:
Thường kéo dài từ 5 đến 14 ngày, sớm nhất là 24 giờ.
Bệnh thường khởi phát đột ngột với các dấu hiệu như: sốt, đau đầu, buồn nôn và nôn. Sau đó sốt cao, co cứng cơ, run, liệt nửa người và lú lẫn. Ở một số trẻ nhỏ, ngoài sốt cao có thể thấy rối loạn tiêu hóa như đi lỏng, đau bụng, nôn…
*Thời kỳ toàn phát:
Từ ngày thứ 3 đến ngày thứ 7 của bệnh. Ở thời kỳ này vi rút xâm nhập vào tế bào não tủy hủy hoại các tế bào thần kinh. Bước sang thời kỳ khởi phát, các triệu chứng tăng lên bệnh nhân sốt cao có khi co giật, đau đầu buồn nôn, nôn, hôn mê sâu dần. Các triệu chứng rối loạn thần kinh thực vật tăng lên như vã nhiều mồ hôi, da lúc đỏ, lúc tái, rối loạn nhịp thở và tăng tiết trong lòng khí quản. Mạch thường nhanh và yếu. Thời kỳ toàn phát diễn ra ngắn, bệnh nhân nhanh chóng rơi vào tình trạng hôn mê sâu với rối loạn các chức năng sống. Những bệnh nhân vượt qua thời kỳ này thì tiên lượng tốt hơn.
*Thời kỳ khỏi bệnh:
Thông thường bước sang tuần thứ 2, bệnh nhân đỡ dần, nhiệt độ giảm từ sốt cao xuống sốt nhẹ và vào khoảng ngày thứ 10 trở đi nhiệt độ trở về bình thường nếu không có bội nhiễm vi khuẩn khác. Bệnh nhân từ hôn mê dần dần tỉnh, không còn những cơn co cứng, bệnh nhân hết nôn và đau đầu.
- Điều trị: Hiện nay chưa có thuốc điều trị đặc hiệu, chủ yếu điều trị triệu chứng, hồi sức tích cực, phục hồi chức năng và nâng cao thể trạng.
- Phòng bệnh
Tiêm vắc xin phòng viêm não Nhật Bản là biện pháp phòng bệnh hiệu quả, an toàn và tiết kiệm nhất. Tuy nhiên, cần tiêm đúng và tiêm đủ để tạo ra miễn dịch cơ bản và bền vững cho cơ thể. Tiêm mũi 1 khi trẻ 12 tháng tuổi trở lên, mũi 2 sau đó 1 – 2 tuần, mũi 3 sau mũi 2 một năm. Sau đó, cứ 3 đến 4 năm tiêm nhắc lại một lần cho đến khi trẻ qua tuổi 15. Vì vậy các gia đình phải đưa con em mình đi tiêm đúng lịch, đúng lứa tuổi theo quy định. Hiện tại vắc xin viêm não Nhật Bản B được tiêm trong chương trình tiêm chủng quốc gia và các phòng tiêm dịch vụ trong toàn tỉnh.
Muỗi là con vật trung gian truyền bệnh, nên để đề phòng người dân cần vệ sinh nhà của sạch sẽ, thông thoáng, diệt bọ gậy, diệt muỗi bằng hóa chất, hương muỗi,…; phòng chống muỗi đốt bằng cách mặc quần áo dài tay, ngủ màn,… Không cho trẻ chơi gần chuồng gia súc, đặc biệt lúc chập tối đề phòng muỗi đốt. Các hộ gia đình chăn nuôi cần vệ sinh chuồng trại sạch sẽ, thông thoáng, xây dựng khu chăn nuôi cách xa nhà để tránh muỗi đốt, bảo đảm sức khỏe.
BSCKI Ngô Xuân Thiêm
Trung tâm Kiểm soát bệnh tật