Tăng huyết áp được ví như là “kẻ giết người thầm lặng”, là nguyên nhân chủ yếu gây tai biến mạch máu não.Huyết áp càng tăng thì nguy cơ bị tai biến mạch máu não càng cao, dễ dẫn đến đột quỵ. Đây là biến chứng hàng đầu và rất đáng ngại của tăng huyết áp.
Tai biến mạch máu não (TBMMN) là một thuật ngữ chung để chỉ các bệnh nhồi máu não (do tắc mạch não) và chảy máu não (do xuất huyết não). Bệnh hay gặp ở người lớn tuổi. Nguyên nhân chủ yếu của bệnh là do vữa xơ động mạch và tăng huyết áp (những người bị tăng huyết áp (trên 140/90mmHg) có nguy cơ tai biến mạch máu não gấp 4 lần so với người huyết áp bình thường). Đôi khi do các cục huyết khối từ nơi khác gây thuyên tắc động mạch não như huyết khối trong tâm nhĩ, tâm thất hay gặp ở những bệnh nhân bị rối loạn nhịp tim (rung nhĩ), nhồi máu cơ tim, suy tim nặng, bệnh van tim… TBMMN là tình trạng một phần não bị hư hại đột ngột do mất máu nuôi do tắc hoặc vỡ mạch máu não. Khi thiếu máu lên não, các tế bào não sẽ ngưng hoạt động và sẽ chết đi trong vài phút. Hậu quả là các vùng cơ thể do phần não đó điều khiển sẽ ngưng hoạt động, dẫn tới yếu liệt, tê, mất cảm giác nửa người, không nói được hoặc hôn mê, thậm chí là tử vong nếu không được cấp cứu kịp thời. Nhiều trường hợp được cứu sống nhưng có thể bị di chứng rất nặng nề như: liệt nửa người, nói ngọng, méo miệng, đời sống thực vật, tàn phế suốt đời, giảm tuổi thọ và không còn khả năng lao động, khó hòa nhập cuộc sống bình thường, khiến bệnh nhân trở thành gánh nặng cho gia đình, xã hội.
Kiểm tra huyết áp cho người dân. Ảnh: Trần Minh
Tăng huyết áp có thể gây ra TBMMN, vì sao?
Tăng huyết áp làm tăng áp lực thường xuyên của dòng máu lên trên thành mạch làm cho thành mạch bị dãn dần ra và xuất hiện những tổn thương. Những tổn thương này xuất hiện ngày càng tăng ở các mạch máu não, có thể gây phình mạch nhỏ trong não, dẫn đến nguy cơ chảy máu não hoặc tạo điều kiện thuận lợi hình thành các mảng xơ vữa, gây chít hẹp lòng mạch, cản trở lưu thông dòng máu đến nuôi dưỡng tế bào não. Nếu áp lực dòng máu đột ngột tăng cao (gặp trong những cơn tăng huyết áp kịch phát) có thể làm cho mạch máu bị vỡ ra gây xuất huyết não. Với những tổn thương nhỏ, hệ thống tiểu cầu và các sợi fibrin sẽ đến để vá lại vết thương và hình thành các cục máu đông, cộng thêm tình trạng rối loạn mỡ máu, thừa cholesterol thường gặp ở những người tăng huyết áp làm cho thành mạch bị dày lên, lâu dần dẫn đến bít tắc các mạch máu. Tình trạng vỡ hay bít tắc các mạch máu não đều làm ngừng trệ việc cung cấp máu, gây ra thiếu máu cục bộ tại não và xuất hiện những triệu chứng lâm sàng mà người ta gọi là TBMMN.
Phòng ngừa TBMMN ở người tăng huyết áp
Những hậu quả mà tăng huyết áp và TBMMN gây ra cho người bệnh là rất nặng nề. Vì vậy, việc phòng ngừa bệnh tăng huyết áp và các biến chứng của nó là rất quan trọng. Người bệnh tăng huyết áp cần chú ý những điểm sau:
Kiểm soát huyết áp: Theo khuyến cáo, nếu hạ huyết áp được 5mmHg ở bệnh nhân tăng huyết áp thì sẽ giảm 10% nguy cơ TBMMN. Do đó, để phòng ngừa TBMMN cũng như các bệnh về tim mạch (đột quỵ, bệnh động mạch vành và mạch máu ngoại biên…), trước hết cần kiểm soát huyết áp nhằm đạt trị số huyết áp mục tiêu (dưới 140/90mmHg). Bệnh nhân tăng huyết áp phải dùng thuốc điều trị theo đúng chỉ dẫn của bác sĩ, không tự ý tăng hay giảm liều. Tuy nhiên, một thực tế trong cộng đồng là nhiều người không biết mình bị tăng huyết áp hoặc bệnh nhân tự ý bỏ thuốc, dẫn đến việc kiểm soát huyết áp khó khăn hơn, huyết áp tăng cao vọt đột ngột sẽ rất nguy hiểm.
Liệu pháp thay đổi lối sống (thực hiện chế độ ăn kiêng và hoạt động thể lực) là biện pháp quan trọng làm giảm nguy cơ bị vữa xơ động mạch, tăng huyết áp và TBMMN. Liệu pháp thay đổi lối sống bao gồm: Cai thuốc lá; Có chế độ dinh dưỡng tăng cường bổ sung các vitamin và khoáng chất có trong rau quả,… hạn chế ăn quá nhiều chất béo và các thực phẩm giàu calo. Các biện pháp dinh dưỡng trên ngăn ngừa các tác nhân gây bệnh TBMMN: nhằm làm giảm lượng lipid máu, giảm huyết áp và giảm đường máu nếu bệnh nhân bị đái tháo đường; Tăng hoạt động thể lực sẽ làm cải thiện tình trạng tim mạch và làm cải thiện các yếu tố nguy cơ tim mạch và TBMMN như rối loạn lipid máu, béo phì và tăng huyết áp. Bệnh nhân có thể tập luyện khí công, tham gia các câu lạc bộ dưỡng sinh, thể dục ngoài trời.
Những trường hợp nguy cơ cao dễ bị TBMMN (người cao tuổi, béo phì, tăng huyết áp, vữa xơ động mạch, đái tháo đường, stress…) nên thường xuyên khám sức khỏe định kỳ 6 tháng/lần. Nên lưu ý và đến bác sĩ ngay khi có những biểu hiện sau: nhức đầu, chóng mặt (cảm giác quay), có hiện tượng quên, rối loạn cảm xúc (buồn giận thất thường…), rối loạn tâm lý, hiện tượng ruồi bay (nhìn thấy những điểm đen).
Ngoài ra, để phòng ngừa TBMMN ở người tăng huyết áp thì những khi thời tiết thay đổi đột ngột, lúc chuyển mùa, người bệnh nhất là đối với người cao tuổi không nên đi tiểu ngoài trời lạnh vào ban đêm, đề phòng tai biến. Đồng thời khi vừa hoạt động nặng hoặc đi dưới trời nắng về không nên tắm luôn mà nên để khô ráo mồ hôi rồi mới tắm, tránh sự thay đổi nhiệt độ một cách đột ngột cũng như không nên bật dậy ngay ra khỏi giường khi mới tỉnh giấc. Luôn tạo cho mình một tinh thần thoải mái cũng góp phần đáng kể trong phòng ngừa bệnh TBMMN.
Suckhoedoisong.vn