Thuốc bổ não hoạt động như thế nào?
Cơ thể chúng ta có các tế bào đặc biệt được gọi là tế bào thần kinh mang thông điệp qua lại giữa não và các bộ phận khác của cơ thể. Các tế bào thần kinh gửi thông điệp cho nhau bằng cách giải phóng các chất hóa học được gọi là chất dẫn truyền thần kinh vào các khoảng trống giữa các tế bào. Những khoảng trống này được gọi là khớp thần kinh.
Chất dẫn truyền thần kinh đi qua khớp thần kinh và gắn vào một thụ thể trên một tổ hợp khác, giống như một chiếc chìa khóa vừa với ổ khóa. Đây là cách các tế bào thần kinh truyền thông tin với nhau để khiến não và cơ thể thực hiện mọi việc. Ví dụ, khi muốn đi lên một bậc cầu thang, não của bạn sẽ gửi một thông điệp đến bàn chân của bạn để di chuyển, bằng cách sử dụng các chuỗi dài tế bào thần kinh.
Thuốc bổ não hay thuốc thông minh?
Khái niệm về sự tăng trưởng thần kinh và việc sử dụng các chất để cải thiện chức năng nhận thức ở những người khỏe mạnh chắc chắn không phải là một khái niệm mới. Những chất này được gọi là “thuốc bổ não”, “thuốc thông minh” hay “nootropics.”
Nootropic xuất phát từ tiếng Hy Lạp – “noos” = tâm trí và “tropos” = thay đổi, hướng tới, quay lại. Những tác dụng được cho là giúp nâng cao nhận thức có thể là cải thiện trí nhớ, học tập, chú ý, tập trung, giải quyết vấn đề, lý luận, kỹ năng xã hội, ra quyết định và lập kế hoạch.
Trong hầu hết các trường hợp, chất tăng cường nhận thức đã được sử dụng để điều trị những người bị rối loạn thần kinh như Alzheimer, tăng động giảm chú ý (ADHD), chứng ngủ rũ, hay chấn thương não… nhưng ngày càng có nhiều người khỏe mạnh, “bình thường” thậm chí các sĩ tử khi bước vào các kỳ thi căng thẳng cũng sử dụng những chất này với hy vọng trở nên thông minh hơn.
Kết quả từ các nghiên cứu khoa học cho thấy các kết quả là khác nhau: Một số cho thấy những tác động tích cực đến trí nhớ và học tập, nhưng một số không cho thấy có tác dụng. Hơn nữa có rất ít nghiên cứu được thiết kế để sử dụng ở những người khỏe mạnh bình thường.
Các chất bổ sung cho não
Một số chất bổ sung phổ biến hơn trên thị trường để tăng cường trí nhớ là dầu cá (axit béo omega-3); vitamin B như folate, B6 và B12; và chiết xuất ginkgo biloba, được làm từ lá khô của cây bạch quả. Nhưng nhiều thập kỷ nghiên cứu vẫn chưa chứng minh được lợi ích của chúng.
Cần thận trọng
Một số dữ liệu cho rằng các chất tăng cường nhận thức có thể cải thiện một số kết quả học tập và trí nhớ, nhưng nhiều dữ liệu khác cho biết những chất này không có tác dụng. Bằng chứng mạnh mẽ nhất cho những chất này là cải thiện chức năng nhận thức ở những người bị chấn thương hoặc bệnh não (ví dụ, bệnh Alzheimer và chấn thương sọ não).
Cũng có những tác dụng phụ quan trọng cần phải được xem xét. Nhiều chất trong số này ảnh hưởng đến hệ thống dẫn truyền thần kinh trong hệ thần kinh trung ương. Tác động của những hóa chất này lên chức năng thần kinh và hành vi vẫn chưa được biết rõ. Hơn thế nữa, tính an toàn lâu dài của những chất này vẫn chưa được thử nghiệm đầy đủ. Ngoài ra, một số chất sẽ tương tác với các chất khác. Một chất như thảo mộc có thể nguy hiểm nếu một người ngừng dùng thuốc đột ngột; nó cũng có thể gây ra các cơn đau tim, đột quỵ và đột tử.
Đinh Hạnh